Grazia a l’engaschi da persunas passiunadas n’han betg be pudì vegnir salvadas las bartgas a vela latina, ma er la savida necessaria per lur navigaziun. Cuntrari a la vela rectangulara permetta la vela latina da navigar cunter il vent. Ozendi viva quella tradiziun en la Svizra romanda grazia a la lavur voluntara da duas associaziuns vadaisas, ina genevrina, ina vallesana e duas franzosas che cumpiglian bunamain 1’000 commembras e commembers e 260 navigaturas e navigaturs. Quels fan reviver la stad la pratica da questa navigaziun particulara durant excursiuns regularas ed avertas a tuttas e tuts e durant differentas regattas patrimonialas e festivas. La transmissiun è garantida grazia a la furmaziun regulara da novas navigaturas e novs navigaturs.
La vela latina, provegnida en la zona mediterrana orientala al cumenzament da l’èra cristiana, è vegnida introducida sin il Lai da Genevra il 13avel tschientaner. Là è quella sa mussada remartgablamain adattada al lai. Il diever da la vela latina è primarmain militar e las bartgas civilas èn vegnidas equipadas da quella la secunda mitad dal 17avel tschientaner. Cun il transport da material da bajegiar è la Belle Époque (enturn 1900) a medem temp l’epoca d’aur e davosa culminaziun da la vela latina. Ils onns 1920 e suandants sa sminuescha lur dumber adina dapli. 1958 restan be pli duas bartgas: la «Neptune» a Genevra e la «Vaudoise» a Losanna reacquistadas dals Pirates d’Ouchy 1948. L’onn 1976 è la «Neptune» vegnida restaurada ed enturn ils onns 2000 èn pliras reconstrucziuns vegnidas realisadas, tranter auter quella da la «Savoie» ch’è actualmain la pli gronda bartga a vela latina dal mund. Dapi lura n’èsi betg pli ina raritad da vesair talas velas sin in Lai da Genevra.
