Numerusas tradiziuns vivas
Sin fundament da sia gronda varietad geografica e topografica posseda il chantun Vad in grond dumber da tradiziuns anc fitg vivas. Entant ch'ils onns 1950 fin 1980 èn stads plitost difficils per in grond dumber da questas tradiziuns - tschert perquai ch'ins aspirava a la moderna ed al progress - èn l'interess e l'engaschi per la tradiziun e per ils usits s'augmentads cleramain durant ils ultims ventg onns.
Ina gronda diversitad da la cuntrada
Tranter auter er grazia a la varietad topografica ha il chantun Vad bleras e fitg differentas tradiziuns vivas che pon vegnir inventarisadas tenor ils criteris da l'UNESCO. Entant che las cuntradas ruralas domineschan en il center ed al nord, posseda il chantun Vad er duas regiuns da muntogna che sa distinguan fundamentalmain ina da l'autra: las Prealps (Ormonts, Pays-d'Enhaut) ed il Giura (Vallée de Joux, regiun enturn Sainte-Croix), las rivas da dus lais - il Lai da Genevra ed il Lai da Neuchâtel - ed in'entira retscha da citads mesaunas cun Losanna sco chapitala chantunala (quarta citad da la Svizra).
Ina nova lescha che cumpiglia il patrimoni immaterial
Igl 1. da matg 2015 è entrada en vigur la Lescha davart il patrimoni movibel ed immaterial («Loi sur le patrimoine mobilier et immatériel LPMI») che conceda il medem status al patrimoni movibel, inclusiv il patrimoni scrit, ed al patrimoni immaterial. Questa lescha conferma la lavur da registraziun e d'inventarisaziun dal patrimoni immaterial dapi l'onn 2010. Ultra da quai prevesa ella ch'il chantun po sustegnair activitads per mantegnair elements da quest patrimoni, uschenavant ch'els èn inscrits en l'inventari chantunal. Plinavant creescha questa lescha ina plazza sco conservatur dal patrimoni cultural immaterial chantunal (40%), ina cumissiun chantunala ed in fond per subvenziunar ils patrimonis movibels ed immaterials.
Tradiziuns ruralas ed urbanas, veglias e modernas
L'inventari vadais cumpiglia actualmain dapli che 70 tradiziuns; igl è impussibel da menziunar tuttas. Ultra da las nov tradiziuns ch'èn vegnidas registradas en l'inventari da las tradiziuns vivas en Svizra (festa da la vendemia, guitader da la catedrala da Losanna, mess zoppegiant, festas da la giuventetgna da la champagna vadaisa, abazias, producziun d'automats e da stgatlas da musica, tagls da siluetta, professiuns da l'industria d'uras prestigiusas, viadis da la Belle Epoque) èn da menziunar er intginas autras tradiziuns vivas vadaisas sco per exempel il dialect dal chantun Vad, las acziuns tant tradiziunalas sco libertalas dals pirats legendars dal Lai da Genevra e dals laders dal Jorat («Brigands du Jorat»), numerus festivals (musica, kino, balluns ad aria chauda), ils solstizis da stad da Taveyanne u da Saint-Cergue, l'ingiant da vin da la vischnanca da Losanna, l'existenza d'intginas leschas davart las isanzas, las regattas ed il salvament betg professiunal sin ils lais ubain l'artisanadi tradiziunal dal pressegiar differentas sorts d'ieli.
La finala èn vegnidas registradas er tradiziuns ch'existan medemamain en auters chantuns sco Friburg u Genevra u en l'entira Svizra e ch'èn fitg derasadas er en il chantun Vad, sco per exempel il far schlondas, las festas da promoziun («Promotions»), il guarir cun urar, la producziun da chaschiel d'alp, ils miradurs («Murailleurs»), las musicas communalas ed instrumentalas sco er il fondue sco tschavera.
La festa da la vendemia, che ha lieu sin la «place du Marché» a Vevey mintga 20 u 25 onns, è l'emprima tradiziun viva svizra ch'è vegnida inscritta sin la glista dal patrimoni immaterial da l'UNESCO, il 1. da december 2016. La proxima festa da la vendemia ha lieu la stad 2019.
Enconuschientschas periclitadas
Pliras tradiziuns registradas èn periclitadas u èn curt avant vegnir ord diever, sco per exempel las enconuschientschas en connex cun la producziun da stgatlas da musica, il dialect vadais - dal qual il dumber da pledadras e pledaders sa diminuescha cuntinuadamain - e las istorgias d'Oin-Oin che na vegnan strusch pli raquintadas.
Ina pagina d'internet vadaisa
Dapi il schaner 2012 metta il chantun Vad a disposiziun ina pagina d'internet deditgada a la registraziun dal patrimoni cultural immaterial actual sin ses territori. Questa pagina vegn actualisada cuntinuadamain.
Actualisaziun 2023
Suenter la segunda actualisaziun da la glista da las tradiziuns vivas l’onn 2023, vegnan agiuntadas ussa duas novas tradiziuns la glista dal chantun Vad:
- Navigaziun a velas latinas sin il Lai da Genevra
- Regattas sin il Lai da Genevra
Ils dossiers cumplets da questas novas tradiziuns vegnan ad esser disponibels online la stad 2024.
