Dapi tschientaners ascendan ils umens da las vals muntagnardas durant ils mais da stad las spundas alpinas per tagliar l'erva e per far fain. Perquai che quests prads na pon – pervi da lur topografia – betg vegnir alpegiads, engraschadas u tgirads en autra maniera, crescha là ina flora natirala. Da vegl ennà vegn la racolta da quest fain e da questas ervas numnada «far fain selvadi». Per il solit pon ils prads, che sa chattan lunsch sur il fund da la val, vegnir segads mo cun la fautsch. Il fain vegn transportà davent sche pussaivel sur sugas installadas aposta. Ils burdis («Burdenen») u ponns («Pinggel») che paisan per ordinari passa tschuncanta kilograms filan a val pendids vi d'in crutsch. Quai cun fin a 100 kilometers l’ura e cun in tschivel ch'ins auda lunsch enturn. Durant il 17avel tschientaner han purs povers cumenzà a nizzegiar per motivs economics en moda pli intensiva las blais. L'ultim temp ha quest artisanat alpester survegnì in accent ecologic. Fatg fain selvadi vegni cunzunt anc en ils territoris da muntogna da la Svizra centrala. Bunamain in terz da tut las surfatschas nizzegiadas per far fain selvadi en Svizra sa chattan en il chantun Uri. Quest chantun s'engascha dapi intgins onns er activamain per la promoziun dal far fain selvadi.
Descripziun detagliada
Wildheuen in der Zentralschweiz (PDF, 429 kB, 30.05.2018)Ausführliche Beschreibung
Sparta
Artisanat tradiziunal
Chantun
Tradiziuns parentas
Publicaziuns
Michael Blatter: Die Veränderung der alpinen Landwirtschaft zwischen dem 14. und 18. Jahrhundert – am Beispiel des «Wildheuen» in Engelberg. In: Der Geschichtsfreund 163. Stans, 2010, p. 169-188
Alois Blättler: Alpwirtschaft und Wildheuen im Erstfeldertal. In: Schweizerisches Archiv für Volkskunde 42. Basel, 1945, p. 129-163
Michael Dipner: Wildheuen: Alpine Tradition vor dem Comeback? Am Beispiel Uri. In: Die Alpen no. 10, vol. 82. Bern, 2006, p. 56-58
Sepp Hess: Wenn dr Schiäs öifgaad... Über das Bergheuen in Engelberg (Engelberger Dokumente 22). Engelberg, 2002
Erich Langjahr: Das Erbe der Bergler. Ein Wildheuerfilm. Root, 2006
Anni Waldmeier-Brockmann: Sammelwirtschaft in den Schweizer Alpen. Eine ethnographische Studie. Wildheu. In: Schweizerisches Archiv für Volkskunde 38/39. Basel, 1940/1941-1942, p. 219-269 und 1-39
Beat Bieri: Der Wildheuer - Senkrecht über dem Urnersee. SRF-Dokumentarfim. Zürich, 2018
Links
Chavazzins
Atun
Contact
Kanton Uri
Wildheuförderprogramm
Wildheu-Förderprogramm des Kantons Uri