Far fain selvadi en la Svizra centrala

La stad van umens, dunnas ed uffants sin spundas alpinas ch’èn difficilmain accessiblas per far fain là. Questa prada n’è betg adattada sco pastg per il muvel, perquai ch’ella è memia stippa. En tudestg vegn ella savens numnada «Planggen» ed il fain che vegn fatg là, vegn numnà fain selvadi. I sa tracta da fain magher che crescha en pitschnas quantitads e che vegn racoltà maximalmain ina giada l’onn. Far fain selvadi è ina lavur privlusa e strentga che pretenda tecnicas spezialas. Tradiziunalmain vegn il fain segà cun la fautsch. Cura che l’erva è setga, vegn ella messa en burdis, che vegnan numnads «Burdene» u «Pinggel» e che vegnan lura fixads vi da la suga da fain. Questas sugas da fildarom èn vegnidas installadas aposta a partir da la fin dal 19. tschientaner per facilitar il transport. Il far fain selvadi è mecanisà ferm ozendi. Sper maschinas da segar ch’èn vegnidas adattadas aposta per quest scopo, vegnan er helicopters en acziun per transportar il fain. Ina pratica unifitgada na datti però betg. Igl è plitost uschia, che las tecnicas veglias existan sper las novas. Il far fain selvadi è derasà surtut en la Svizra Centrala ed en il chantun Glaruna e va enavos en il 17. tschientaner, cura ch’il commerzi cun il chaschiel dir è sa sviluppà en questa regiun. En il 20. tschientaner han ins smess en blers lieus da far fain selvadi. Per motivs da la protecziun da la natira ha il far fain selvadi dentant puspè survegnì schlantsch il cumenzament dal 21. tschientaner. Sco prads maghers han las «Planggen» numnadamain ina gronda biodiversitad. Per quest motiv vegn la cultivaziun da las «Planggen» sustegnida cun pajaments directs. Senza questas contribuziuns vegnissi probablamain fatg fain selvadi mo anc en paucs lieus.


Descripziun detagliada


Sparta

Artisanat tradiziunal


Chantun

Tradiziuns parentas

Publicaziuns

Michael Blatter: Die Veränderung der alpinen Landwirtschaft zwischen dem 14. und 18. Jahrhundert – am Beispiel des «Wildheuen» in Engelberg. In: Der Geschichtsfreund 163. Stans, 2010, p. 169-188

Alois Blättler: Alpwirtschaft und Wildheuen im Erstfeldertal. In: Schweizerisches Archiv für Volkskunde 42. Basel, 1945, p. 129-163

Michael Dipner: Wildheuen: Alpine Tradition vor dem Comeback? Am Beispiel Uri. In: Die Alpen no. 10, vol. 82. Bern, 2006, p. 56-58

Sepp Hess: Wenn dr Schiäs öifgaad... Über das Bergheuen in Engelberg (Engelberger Dokumente 22). Engelberg, 2002

Erich Langjahr: Das Erbe der Bergler. Ein Wildheuerfilm. Root, 2006

Anni Waldmeier-Brockmann: Sammelwirtschaft in den Schweizer Alpen. Eine ethnographische Studie. Wildheu. In: Schweizerisches Archiv für Volkskunde 38/39. Basel, 1940/1941-1942, p. 219-269 und 1-39

Beat Bieri: Der Wildheuer - Senkrecht über dem Urnersee. SRF-Dokumentarfim. Zürich, 2018

Chavazzins

Atun

https://www.lebendige-traditionen.ch/content/tradition/rm/home/tradiziuns/far-fain-selvadi-en-la-svizra-centrala.html