Chalandamarz

En rumantsch signifitga «chalandamarz» l'emprim di dal mais da mars. Quest di vegn l'enviern stgatschà cun la canera da stgellas ed i vegn festivà il cumenzament damanaivelda la primavaira. Quest usit che vegn preschentà en l’enconuschent cudesch d'uffants «Uorsin» da Selina Chönz e dad Alois Carigiet vegn pratitgà en Engiadina, en la Val Müstair, en la Bregaglia, en il Puschlav, en la Val Mesauc, en il Surses ed en la Val d'Alvra. El sa differenziescha da vitg a vitg. Scolarinas e scolarins en chamischas da pur, cun chapitschas da barlocca e cun costums van la damaun marvegl cun stgellas e cun giaischlas enturn ils bigls, da chasa a chasa, chantond chanzuns da Chalandamarz. Els rimnan vivondas e daners per il past cuminaivel e per il viadi da scola. En tscherts vitgs (sco per exempel a Zuoz u a Samedan) sa participeschan tradiziunalmain mo ils mats al cortegi. A Zuoz exerciteschan els il schluppentar cun la giaischla gia a partir dal 1. da favrer. Duas dumengias avant la festa vegn exercità il cortegi en la «Prova da Chalandamarz». Al Chalandamarz van ils mats sco «pasters» e sco «vatgas» cun stgellas tras il vitg. Las mattas preparan la tschaina ed il bal che ha lieu suenter la tschaina. A Scuol datti ultra dal cortegi la concurrenza da schluppentar cun la giaischla. Il Chalandamarz da Ftan sumeglia plitgunsch in cortegi da tschaiver. Ils mats èn costumads e dattan schlops a las mattas cun vaschias da portg sufladas si. A Puschlav ed en la Val Mesauc vegn ars in pop da naiv sco simbol da l'enviern.