Il Grischun è l'unic chantun triling da la Svizra e culturalmain fitg multifar. La mesadad dal 19avel tschientaner ha il scriptur e politicher Heinrich Zschokke tutgà exactamain la noda, cur ch'el ha ditg ch'il Grischun saja «in'atgna pitschna Svizra en Svizra». Cun sia surfatscha e sias 150 vals è il Grischun bain il chantun il pli grond da la Confederaziun; cun var 197'000 abitantas ed abitants è el dentant a medem temp er il chantun il pli pauc populà. En la chapitala Cuira vivan var 37'000 persunas.
Tradiziuns vivas en il Grischun
Sco tradiziuns vivas valan praticas, expressiuns, enconuschientschas ed abilitads che vegnan dadas vinavant da generaziun a generaziun e che vegnan consideradas da communitads sco part integrala da lur patrimoni cultural. Latiers tutgan tradiziuns e dicziuns transmessas oralmain sco il chant, ditgas u paraulas, arts figurativs e teatrals, saut e musica, praticas socialas sco usits, rituals e festas tant sco la savida spezialisada davart tradiziuns. Igl è stà in giavisch da registrar en in emprim pass tut la diversitad culturala dal chantun Grischun e da preschentar en quest connex in panorama da las furmas d'expressiun culturalas. En in segund pass èsi stà d'identifitgar exempels dal patrimoni cultural immaterial che han ina relevanza istorica, che han tratgs specifics singulars e che la gronda part da la populaziun dal chantun Grischun enconuscha.
Il patrimoni cultural immaterial che vegn resguardà en la glista da las tradiziuns vivas da la Svizra cumpiglia il Chalandamarz en Engiadina, il gieu da chartas «Troccas» en Surselva, il trair schibettas, ils gieus da balla da pugn «Hürnä» e mazzacula, l'usit da tschaiver «Pschuuri» a Spleia, il viadi a culm dals uffants da Cuira («Maiensässfahrt»), il «caldarrostai» e la «castanicoltura» en las vals dal sid dal Grischun sco er il chantar da Bavania. Ulteriuras tradiziuns vivas èn tranter auter il chantar or l'onn vegl, la Schlitteda, las processiuns dal venderdi sontg, las processiuns da Sontgilcrest u il pitg da crusch grischun.
La promoziun da la cultura dal chantun Grischun sa basa sin la Lescha per promover la cultura (LPC; DG 494.300) e sin l'Ordinaziun tar la lescha per promover la cultura (Ordinaziun per promover la cultura, OPC; DG 494.310). Il chantun s'engascha per ina vasta vita culturala e per ina confruntaziun activa cun las tradiziuns vividas. Ultra dal sustegn subsidiar da la diversitad culturala cumpiglia quest engaschi er la tgira da la cultura, l'intermediaziun da la cultura sco er il mantegniment e la promoziun da la trilinguitad chantunala. Sin plaun chantunal han il Museum retic, l'Archiv dal stadi dal Grischun e la Biblioteca chantunala dal Grischun tranter auter l'incumbensa da documentar e da conservar il patrimoni cultural immaterial. Ulteriuras lavurs impurtantas en il sectur dal patrimoni cultural immaterial fan uniuns, gruppaziuns u instituziuns privatas.
Actualisaziun 2023
Suenter la segunda actualisaziun da la glista da las tradiziuns vivas l’onn 2023, vegnan agiuntadas ussa duas novas tradiziuns la glista dal chantun Grischun:
- Tessaria a maun e pitg da crusch dal Grischun
- Tgira da l’identitad gualsra
Ils dossiers cumplets da questas novas tradiziuns vegnan ad esser disponibels online la stad 2024.
