Turitg

Zürich

Il chantun Turitg dispona d'ina vita culturala ordvart multifara ch'è francada fermamain en la societad. La basa per quai è ina cumbinaziun tranter ina producziun artistica contemporana e tradiziuns vivas. Quai vala tant per la cuntrada culturala urbana sco er per la vita culturala regiunala.

Il chantun Turitg è il chantun cun la populaziun la pli gronda da la Svizra. Il dus centers urbans Turitg e Winterthur caracteriseschan considerablamain il maletg dal chantun. Dasper ina vita culturala remartgablamain multifara dispona la citad da Winterthur da blers museums da fotografia contemporana e d'art contemporan. Turitg percunter è il magnet cultural per excellenza, ina citad culturala en il plural: Turitg è ina citad da teater e da saut ed a medem temp ina citad da film e da musica. Grazia a questa gronda purschida culturala e grazia a l'attracziun da la Scola auta d'art da Turitg, ch'appartegna a l'elita europeica, vala Turitg sco in center pulsant en la cuntrada culturala da la Svizra.

Purschidas culturalas attractivas n'èn daditg betg pli domiciliadas mo en ils centers urbans. En tut las regiuns dal chantun datti chasas da cultura che caracteriseschan cun lur program extraordinari la diversitad da la cuntrada culturala turitgaisa. L'appreziaziun da questas purschidas - ch'èn fermamain enragischadas en la populaziun - è correspundentamain gronda. Ultra da quai sa chapescha da sez la collavuraziun tranter amaturs ed artists professiunals en la vita culturala da las regiuns - societads da musica e da chant ubain il teater popular e d'amaturs tutgan tar la vita sociala e culturala da bunamain mintga vischnanca.

Tradiziuns vivas

Il chantun Turitg dispona d'ina entira retscha da diversas isanzas tradiziunalas e da festas daletgaivlas. Gist en territoris urbans han tradiziuns vivas savens caracter da festa. Quests eveniments ritualisads èn d'origin istoric ed èn caracterisads da sensualitad e da plaschair da far festa. Plinavant vivan en las regiuns urbanas blers novarrivads da terras estras vischinas ed d'auters intschess culturals. Sulet en la citad da Turitg importa la quota da persunas immigradas 60 pertschient da la populaziun. Correspundentamain sa mida er il repertori da las tradiziuns: ellas daventan pli variadas e multifaras ed obtegnan - enritgidas dal patrimoni da las etnias e da las religiuns las pli differentas - ina modificaziun tut speziala, surpassond ils cunfins da las culturas.

Tradiziuns vivas sin la champagna suondan percunter savens il ciclus da las stagiuns u èn oriundamain eveniments d'engraziament per la racolta. Uschia vegnan celebradas mintgamai l'atun las festas da la vendemia («Winzerfeste») en ils territoris da cultivaziun da vin. Il di da s. Martin ha lieu probablamain il pli bel cortegi cun laternas da rava («Räbenlichter-Umzug») da la Svizra - ina notg da glischs incumparabla - durant la fiera da ravas («Räbechilbi») en la vischnanca da Richterswil al Lai da Turitg. Oravant tut la stagiun fraida vegn animada tras las numerusas tradiziuns. En il temp d'advent vegnan stgatschads en differents lieus turitgais ils spierts nauschs d'enviern cun figuras d'animals che fan tema: Ad Ottenbach è durant la «Spräggelen-Nacht» la chaura cun bec («Schnabelgeiss») per las vias, il «Zumiker Schnappesel» va costumà sco spiert sul per il vitg enturn ed a chaschun dal «Haageri», ils 30 da december, filan tras las giassas da Samstagern giuvens umens che portan in chau d'in chaval fermà vid ina lunga latta. Significaziun politica percunter ha l'«Ustertag» cun l'«Usterschiessen». El vegn festivà ad Uster en memoria dals 22 da november 1830, cur che 10 000 persunas han protestà en ina demonstraziun paschaivla cunter l'avugadia da la champagna.

Gist l'ultim temp giaudan bleras da questas tradiziuns gronda popularitad er tar la populaziun pli giuvna.

Las tradiziuns turitgaisas sin la glista naziunala.

Las suandantas tradiziuns turitgaisas èn inscrittas sin la glista naziunala da las tradiziuns vivas

Festa d'Albani

La festa d'Albani a Winterthur è ina gronda festa citadina. Oriundamain er'ella in eveniment da festa per las burgaisas ed ils burgais da Winterthur e per sias citads suburbanas. Commemorà vegnivi a la retschavida dal document da libertad dals Habsburgais. Il medem di aveva lieu er l'elecziun dal president da la citad e d'autras autoritads. Dapi la reanimaziun l'onn 1971 visitan rodund 100 000 persunas da Winterthur e dals conturns las festivitads. Festas en citads veglias vegnan festivadas a moda cumparegliabla en blers lieus da la Svizra; tge ch'è spezial a Winterthur dentant è la dimensiun da las festivitads, oravant tut da la «Chilbi».

Tir dals mats

Il tir dals mats a Turitg è d'origin militar ed è oz ina festa populara e da giuventetgna da la citad da Turitg. Quest eveniment ha lieu mintgamai la segunda fin d'emna da settember, pia in'emna avant la Rogaziun federala, e dura da venderdi saira fin glindesdi saira. Dasper la concurrenza da tir per giuvenils è ina gronda fiera («Chilbi») part integrala da la festa.

Cortegis cun laternas da rava

Mintgamai l'atun han lieu en differentas vischnancas ed en divers quartiers urbans dal chantun Turitg ils cortegis cun laternas da rava. Sin far notg vegnan purtadas tras las vias ravas stgavorgiadas, entagliadas ed illuminadas cun ina chandaila. Ils cortegis vegnan accumpagnads da gruppas da musica. A la fin da l'eveniment ha savens lieu ina bavronda u ina marenda.

Sechseläuten

L'uschenumnà  «Sächsilüüte» che vegn organisà da las mastergnanzas turitgaisas è la festa la pli enconuschenta dal chantun. Ella ha lieu mintg'onn il terz glindesdi d'avrigl en la citad da Turitg ed ha per intent da stgatschar l'enviern. Quest di passan tras la citad las commembras ed ils commembers da las differentas mastergnanzas vestgids en costums istorics. Alura sa radunan els sin la plazza dal «Sechseläuten» al Bellevue. Qua vegni ars - tar il sun dal marsch da «Sechseläuten» - a las 18.00 il «Böögg», ina figura en furma d'um da naiv emplenida cun material explosiv. Pli svelt ch'il «Böögg» ardent perda ses chau e pli svelt che l'enviern è finì.

Ierts urbans

L'orticultura en la citad ha ina lunga tradiziun. A Winterthur ed a Turitg è il patrimoni cultural d'orticultura grond e multifar. Ditg ha dominà la cultura d'ierts da Schreber e da famiglia. Cun la noziun «Urban Gardening» (orticultura urbana) giauda l'orticultura en la citad ina reanimaziun. En tuttas duas citads vegn l'utilisaziun da zonas verdas urbanas sustegnì activamain. Sin giraun urban sa sviluppan ierts communabels innovativs che promovan il diever conscient da la natira ed interacziuns socialas en la citad.

Societads da construcziun

Societads cooperativas per la construcziun da chasas e d'abitaziuns s'engaschan per pudair permetter a la populaziun in abitar bunmartgà, communabel ed a moda durabla. Ellas han cumenzà a sa sviluppar durant la construcziun d'abitaziuns socialas dals onns 1920. Dapi il cumenzament gioga Turitg ina rolla impurtanta en la construcziun d'abitaziuns cooperativa. Bunamain la mesadad da las abitaziuns da societads cooperativas da la Svizra sa chattan en il chantun Turitg. Cun projects innovativs sco la cooperativa «Kalkbreite», la societad cooperativa «Kraftwerk 1», la societad da construcziun «mehr als wohnen» u la societad da construcziun «Zurlinden» vegn il moviment da societads cooperativas animada e tgirada vinavant.

Industria da saida da Turitg

L'industria da textil gioga ina rolla fundamentala en l'istorgia dal chantun Turitg ed è colliada stretgamain cun il svilup dal sistem bancar e da l'industria da maschinas. Ina impurtanza tut speziala ha en il chantun Turitg l'industria da saida. Grazia a l'industria da saida è la citad pitschna Turitg sa transfurmada en ina citad d'impurtanza europeica.

Cultura da tecno turitgaisa

La cultura da tecno è in moviment da la giuventetgna che sa deditgescha al stil da musica tecno. Il tecno è ina fusiun da differents stils da la musica da saut electronica ed orientada al ritmus. A Turitg ha il tecno gì ses pli grond success ils onns 1990. «Il tecno ha tratg a niz las novas tecnologias che determinavan gia la vita d'in e scadin...» (Anz, Walder, Turitg, 1995) Tar la cultura da tecno turitgaisa tutgan ina scena da club fitg marcanta sco er la «Street Parade» ch'è vegnida manada tras per l'emprima giada l'onn 1992. La cultura da tecno contribuescha a l'image giuven e cosmopolitic da la citad.

Contact

Fachstelle Kultur Kanton Zürich
E-mail

Stampar il contact

https://www.lebendige-traditionen.ch/content/tradition/rm/home/chantuns/turitg.html