La Turgovia cun sia populaziun da var 270'000 persunas sa preschenta gugent sco chantun champester agricul, en il qual la producziun da fritga è pli preschenta ch'ils secturs da l'industria da maschinas e da metal, da construcziun, d'alimentaziun e da materias sinteticas che han dentant en realitad ina impurtanza bler pli gronda per l'economia publica. La designaziun «Mostindien» na vegn insumma betg resguardada sco sprezzanta, mabain vegn - cun il mail en il logo - schizunt duvrada per la promoziun da la reputaziun dal chantun.
La tgira e la promoziun da la cultura
Geograficamain, demograficamain e culturalmain è il chantun Turgovia in territori eterogen. I manca in center urban. Economicamain e culturalmain èn las regiuns orientadas vers las citads vischinas da Son Gagl, da Wil, da Winterthur-Turitg, da Schaffusa e da Constanza e betg vers la chapitala Frauenfeld. L'identitad turgoviana sa definescha plitgunsch sur ina delimitaziun vers anora che tras tratgs cuminaivels, quels èn dentant pli ferms che quai ch'i para mintgatant. La chapitala chantunala Frauenfeld è la sedia da la regenza e da l'administraziun. Il parlament chantunal sa raduna però dapi l'onn 1831 mo durant la stad en la chasa communala da Frauenfeld, durant l'enviern sa raduna el a Weinfelden, en il center dal chantun - er quai ina furma d'ina tradiziun viva.
La cultura tradiziunala d'uniuns cun las bleras uniuns da musicas da flad, da chors e da differentas uniuns culturalas caracterisescha la vita culturala dal chantun dapi il 19avel tschientaner, cur che l'uniun chantunala da tiradurs è vegnida fundada da Louis Napoleon, l'imperatur Napoleon III. da pli tard ch'è creschì si en il chastè d'Arenenberg en la Turgovia. Però ozendi chala l'impurtanza da las uniuns plaun a plaun e l'impurtanza da furmas culturalas urbanas crescha adina dapli. Anc adina vegn però la gronda part da las occurrenzas da musica, da saut, da teater, da litteratura u d'art organisada da las uniuns en lavur gratuita.
Cun sis museums chantunals (Museum d'art da la Turgovia, Museum d'Ittingen, Museum istoric da la Turgovia, Museum da Napoleon ad Arenenberg, Museum da la natira da la Turgovia e Museum d'archeologia a Frauenfeld), cun la Biblioteca chantunala e cun l'Archiv dal stadi maina il chantun sez la gronda part da las instituziuns culturalas professiunalas.
En la Turgovia na datti nagin orchester professiunal constant e cun il «Theater Bilitz» en la chasa da teater a Weinfelden è avant maun mo in pitschen ensemble da teater permanent cun in domicil fix. Il chantun sa participescha però - cun la gulivaziun interchantunala da las grevezzas culturalas - vi dal Teater da Son Gagl e paja facultativamain contribuziuns da producziun al teater da Constanza. Tuts dus teaters en vischinanza directa vegnan ed èn gia adina vegnids frequentads mintga onn da bleras milli Turgovianas e Turgovians e fan uschia part da la purschida culturala da basa.
La tgira da la cultura è da gronda impurtanza en il chantun Turgovia. Edifizis istorics, maletgs da vitgs intacts e la tematisaziun da l'istorgia e da la tradiziun en ils divers museums ed en las differentas collecziuns chantunalas, regiunalas e privatas sco er en l'Archiv dal stadi ed en l'Uniun istorica na gidan betg mo a sviluppar l'identitad, mabain er ad augmentar l'attractivitad dal chantun ed a promover il turissem.
La politica culturala dal chantun Turgovia sa basa sin l'artitgel da cultura §75 da la Constituziun dal chantun Turgovia, sin la Lescha davart la promoziun e la tgira da la cultura dals 4 da fanadur 1993 sco er sin il Concept chantunal da cultura. Las incumbensas da la promoziun chantunala da la cultura vegnan ademplidas da duas differentas instituziuns: da l'Uffizi chantunal da cultura e d'ina instituziun independenta, numnadamain da la Fundaziun da cultura dal chantun Turgovia. Promovidas vegnan las furmas las pli differentas d'activitads culturalas da l'uschenumnada cultura populara fin a furmas d'expressiun modernas da la lavur artistica. Las contribuziuns per la promoziun da la cultura dal chantun sco er per la Fundaziun da cultura derivan en emprima lingia da meds finanzials dal Fond da lottaria.
Il patrimoni cultural immaterial dal chantun
Correspundentamain a l'eterogenitad geografica ed istorica sa manifesteschan ils usits e las isanzas tradidas en la Turgovia en differentas tradiziuns localas vivas. Latiers tutgan - sper la «Groppenfasnacht» ad Ermatingen, il «Bechtelistag» a Frauenfeld u la «Bochselnacht» a Weinfelden - blers usits locals da glisch, da fieu, da tschaiver u d'enviern.
Ina particularitad che caracterisescha il mintgadi en la Turgovia è dapi la refurmaziun er l'in sper l'auter paritetic da las duas grondas confessiuns cristianas, l'uschenumnà «Simultaneum»: En blers lieus duvravan u dovran anc adina ils umans protestants ed ils umans catolics la medema baselgia ed il medem santeri, er sch'els sa differenzieschan il medem mument cleramain in da l'auter.
Ina da las tradiziuns las pli enconuschentas ed impurtantas dal chantun è il «Thurgauer Lied», atgnamain ina spezia d'imni chantunal dal 19avel tschientaner che vegn normalmain chantà da tuts en pè.«Oh Thurgau, du Heimat, wie bist du so schön...» vegn intunà quasi a mintga occurrenza uffiziala, e blers onns è questa chanzun vegnida sunada quasi mintg'emna en il concert sin giavisch dal radio DRS.
Ina tscherta tradiziun ha er la «Operette Sirnach». Dapi l'onn 1935 produceschan la Societad da teater da Sirnach el il Chor d'operettas da Sirnach mintga trais onns ina inscenaziun d'in operetta che attira mintgamai millis d'aspectaturas e d'aspectaturs da tut la Svizra.
Ina tradiziun giuvna, ma fitg viva e che attira bler public è il «Open air da Frauenfeld» ch'è dapi l'onn 1985 mintga onn in highlight, en spezial per la generaziun pli giuvna. Er open airs pli pitschens han ina tradiziun en la Turgovia. Uschia quinta quel da Bischofszell dapi l'onn 1971 tar las occurrenzas las pli veglias da quest gener en Svizra.
Dapi in pèr decennis ha lieu mintga primavaira la «cursa da punteras sin la Sitter e sin la Thur». Tranter Degenau e Kradolf cumpetan gruppas pli pitschnas cun lur punteras tematicas construidas en bleras uras da lavur per questa concurrenza, per savair tgi che ha la puntera la pli originala, tgi ch'è en cas da tegnair il pli ditg la dira, ma er simplamain or da gust vi da la chaussa - insatge cumparegliabel cun in cortegi da tschaiver.
La stad e l'atun è la cultura da festa da gronda impurtanza. Dapi var 60 onns è per exempel il «Seenachtfest» a Kreuzlingen ed a Constanza in punct culminant internaziunal da la stagiun da stad. Er la fiera da la mastergnanza turgoviana «Wega» a Weinfelden munta l'atun per blers umans da la regiun insatge tut spezial, in'occurrenza che na dastga betg vegnir manchentada.
In usit tradiziunal da l'enviern, daventà fitg rar, è la processiun da glatsch sur il Lai da Constanza da Münsterlingen a Hagnau. Mintga giada, sch'il lai è schelà, pia sch'i dat ina uschenumnada «Seegfrörni», vegn in bist da lain da l'evangelist Johannes purtà sur il glatsch, e tar la proxima «Seegfrörni» vegn el puspè purtà enavos. Dapi l'ultima schelada dal lai l'onn 1963 stat il bist ussa en la baselgia parochiala da l'anteriura claustra benedictina a Münsterlingen e spetga da pudair turnar a Hagnau.
Ina tradiziun da la lingua discurrida sa manifestescha fin oz en l'uschenumnà cunfin da «Beggeli» che traversa la Turgovia dal sid al nord: en l'ost dominescha il g dubel - ins di «Beggeli» u «Agger» - en il vest il ck, ins di qua pia «Beckeli» ed «Acker».
