Il chantun da Lucerna ha bleras tradiziuns vivas multifaras. Sco chantun da la Veglia Confederaziun è il chantun Lucerna caracterisà d'ina istorgia politica da bunamain 700 onns. Geograficamain cumpiglia el parts da cuntrada e cultura alpina, prealpina e da la planira. Ultra da quai è el stà durant lung temp la sedia catolica principala da la Svizra. Cun la citad da Lucerna ha il chantun in impurtant center urban social, cultural ed economic sco er turistic da la Svizra centrala. Las bleras tradiziuns vivas contribueschan considerablamain a l'identitad da la populaziun da Lucerna che fa gugent festa. Ellas èn er da gronda impurtanza per la coesiun sociala. Perquai mantegnan er cunzunt las singulas burgaisas ed ils singuls burgais sco er lur uniuns socialas en vita las tradiziuns. Il stadi - vischnancas, chantun sco er la furmaziun e la cultura - e las baselgias mantegnan e promovan questas stentas, stgaffind bunas cundiziuns generalas.
Glista cuminaivla dals chantuns da la Svizra centrala
Tras la ratificaziun da la Convenziun da l'UNESCO per il mantegniment dal patrimoni cultural immaterial è la Svizra s'obligada da prender mesiras per segirar e per promover quest patrimoni. L'element central è l'elavuraziun d'ina glista naziunala dal patrimoni cultural immaterial. Il chantun Lucerna è sa decidì d'elavurar quest project ensemen cun ils auters tschintg chantuns da la Svizra centrala Sursilvania, Sutsilvania, Sviz, Uri e Zug. Quest proceder è raschunaivel perquai che la gronda part da las tradiziuns vivas impurtantas dal chantun Lucerna vegn er pratitgada en auters chantuns da la Svizra centrala. Dr. Marius Risi, etnolog creschì si a Zug e che viva ad Engelberg, è vegnì nominà sco manader dal project. Marius Risi ha fatg retschertgas detagliadas en la litteratura secundara ed en archivs, el ha realisà en mintga chantun lavuratoris cun expertas ed experts, ha formulà per la Conferenza dals incumbensads per la cultura dals chantuns da la Svizra centrala resp. per ina gruppa directiva naziunala propostas per las tradiziuns da la Svizra centrala che duain figurar sin la glista naziunala ed ha la finala er documentà las tradiziuns vivas. Er en connex cun l'actualisaziun da la glista naziunala dal 2017 è Marius Risi vegnì mandatà per actualisar las infurmaziuns davart las tradiziuns da la Svizra centrala.
Sin la glista naziunala che cuntegna totalmain 199 tradiziuns sa chattan quatter tradiziuns che pertutgan unicamain il chantun Lucerna (la processiun d'Ascensiun («Auffahrtsumritt») a Beromünster, la festa da Son Martin («Gansabhauet») a Sursee, ils chanuniers da Dieu da Lucerna ed il charvunar en il territori dal Napf), 14 tradiziuns da la Svizra centrala che han in connex cun Lucerna (per exempel il tschaiver e la pratica da musica populara da la Svizra centrala) e diversas tradiziuns naziunalas (per exempel la musica instrumentala, la lutga u il jass).
Usits vivids en il chantun Lucerna
La citad e la champagna èn caracterisads d'ina ferma cultura da festa teatrala barocca cun mintgamai differents origins istorics. Per exempel ha il tschaiver arcaic sin via veglias ragischs pajaunas, medievalas e catolic-ecclesiasticas. El è caracterisà da la chatscha selvadia da mascras, l'uschenumnà intrigar, da cortegis e da bleras musicas da tschaiver. In auter exempel èn las fieras d'alp («Älplerchilbi») che derivan da la cultura da purs e da pastriglia. Ultra da quai èn caracteristicas er las numerusas festas da musica (festas da musica instrumentala, da chant, da jodel, da musica populara e da costums) da las uniuns oravant tut ruralas, ma er ils festivals internaziunals da musica plitgunsch urbans e pli moderns (per exempel il «Lucerne Festival» ubain il «Blue Balls Festival»). Er ils usits e las festas ecclesiasticas, inscenadas da la baselgia catolica en spezial en il rom da la cuntrarefurmaziun, sco per exempel la processiun d'Ascensiun ch'exista mo pli en il chantun Lucerna ed ils chanuniers da Dieu che sajettan da Sontgilcrest culps da murters ritualisads, las processiuns ed ils pelegrinadis (per exempel a Nossadunnaun) u l'usit da Son Niclà èn parts integralas da questa cultura da festa. Ultra da quai po er la festa da Son Martin («Gansabhauet») a Sursee, in usit spezialmain spectacular a chaschun dal di da martgà istoricamain fitg impurtant (ils 11 da november), vegnir numnada en il context da las festas profanas. E la finala ha Lucerna ina da las pli veglias tradiziuns da teater da l'Europa che cumenza cun ils tocs da tschaiver e da la Passiun dal temp medieval al Weinmarkt a Lucerna, pli tard il teater pedagogic dals gesuits convocads a Lucerna en il rom da la cuntrarefurmaziun catolica il 16avel e 17avel tschientaner, sur il teater popular ed il teater burgais fin a la scena multifara da teater laic e professiunal dad oz en la citad e sin la champagna. Il «cumbat cultural» - la dispita da la politica sociala tranter las forzas catolic-conservativas e las forzas liberalas - dal 19avel e fin lunsch en il 20avel tschientaner, ha chaschunà in ferm augment da la cultura d'uniuns e la fundaziun da tschients d'uniuns da musica e da chant ch'existan fin oz: en ils vitgs ed en las citads vegniva «chantà, sunà e fatg musica tant conservativa sco liberala» en furmaziuns separadas!
Ultra da las tradiziuns teatralas caracterisadas da la baselgia catolica datti en il chantun Lucerna - sco en ils auters chantuns da la Svizra centrala - ina ferma tradiziun da magia, d'istorgias da spierts surnatirals e da ditgas ch'èn influenzadas fermamain dal spazi da viver (pre-)alpin. Ina da las ditgas las pli enconuschentas, ella è vegnida duvrada per far reclama per Lucerna, è la ditga da Pilatus cun il dragun che propaghescha il Pilatus sco destinaziun internaziunala da viadi. Main turistic dentant fitg impressiunant è l'usit dal flottar glischs ad Ermensee en il Seetal il di da Son Fridolin (6 da mars). Er veglia savida davart la natira - per exempel enconuschientschas davart las ervas - è sa mantegnida fin al di dad oz, grazia a las claustras da dunnas anc existentas e lur ierts dad ervinas. Ils charvuners da Romoos en l'Entlebuch èn ils ultims da la Svizra che pratitgeschan quest vegl artisanadi da la producziun professiunala da charvun da lain.
Il Lai dals quatter chantuns, la cuntrada, ils culms e la citad da Lucerna cun sia vasta purschida culturala (Luzerner Theater, Luzerner Sinfonieorchester, KKL) èn dapi var 200 onns ina destinaziun da viadi appreziada ed enconuschenta en l'entir mund. Pir l'excellent svilup tecnic ha permess l'explotaziun turistica da la cuntrada, sco per exempel la navigaziun a vapur sin il lai, las telefericas, la construcziun da vias, il provediment d'electricitad e l'hotellaria. Il sectur economic dal turissem ch'è impurtant per Lucerna po gidar a mantegnair vivas las tradiziuns; el po dentant er sfalsifitgar ellas tras ina commerzialisaziun unilaterala.
Actualisaziun 2023
Suenter la segunda actualisaziun da la glista da las tradiziuns vivas l’onn 2023, vegn agiuntada ussa ina nova tradiziun a la glista dal chantun Lucerna:
- Pitschnas pendicularas en la Svizra Centrala
Ils dossiers cumplets da questas novas tradiziuns vegnan ad esser disponibels online la stad 2024.
